آشنایی با پوست های خشک

⭕ ویژگی‌های پوست خشک

1) کاهش تولید سبوم (چربی):

سبوم، ماده‌ای روغنی است که توسط غدد سبابه (غدد چربی) در پوست تولید می‌شود. این ماده نقش حیاتی در حفظ سلامت و رطوبت پوست دارد. سبوم با تشکیل یک لایه محافظ روی سطح پوست، از تبخیر آب و نفوذ عوامل خارجی مانند آلودگی‌ها و میکروب‌ها جلوگیری می‌کند. در پوست خشک، غدد سبابه به اندازه کافی سبوم تولید نمی‌کنند. این کمبود چربی منجر به موارد زیر می‌شود:

• کاهش لایه محافظ چربی: لایه نازک چربی روی پوست که به عنوان سد لیپیدی نیز شناخته می‌شود، کاهش می‌یابد. این لایه مسئول حفظ رطوبت و انعطاف‌پذیری پوست است.
• افزایش از دست دادن رطوبت (TEWL): به دلیل نبود لایه محافظ چربی، آب بیشتری از سطح پوست تبخیر می‌شود که به آن “از دست دادن آب ترانس اپیدرمال” یا TEWL گفته می‌شود. این امر منجر به خشکی، کشیدگی و دهیدراته شدن پوست می‌شود.

2) کاهش رطوبت اپیدرمی:

اپیدرم، خارجی‌ترین لایه پوست است که مستقیماً با محیط در تماس است. حفظ رطوبت کافی در این لایه برای سلامت و عملکرد صحیح پوست بسیار مهم است. در پوست خشک، اپیدرم نمی‌تواند رطوبت کافی را در خود نگه دارد. دلایل این امر عبارتند از:

• اختلال در عوامل مرطوب‌کننده طبیعی (NMF): NMF مجموعه‌ای از مواد جاذب رطوبت مانند اسیدهای آمینه، اوره و اسید لاکتیک است که به طور طبیعی در اپیدرم وجود دارند. در پوست خشک، میزان این مواد کاهش می‌یابد.
• کاهش لیپیدهای بین سلولی: همانطور که گفته شد، لیپیدها نقش مهمی در حفظ رطوبت پوست دارند. کاهش این چربی‌ها در اپیدرم، توانایی پوست در حفظ رطوبت را کاهش می‌دهد.
• کاهش آکواپورین‌ها: آکواپورین‌ها کانال‌های پروتئینی در غشای سلولی هستند که وظیفه انتقال آب بین سلول‌ها را بر عهده دارند. اختلال در عملکرد این کانال‌ها نیز می‌تواند منجر به کاهش رطوبت اپیدرم شود.

این عوامل باعث می‌شوند پوست خشک، کشیده، پوسته پوسته و مستعد ترک خوردگی شود.

3) اختلال در عملکرد سد دفاعی پوست:

سد دفاعی پوست، مانند یک دیوار آجری، از سلول‌های پوستی (کورنئوسیت‌ها) و چربی‌های بین سلولی (لیپیدها) تشکیل شده است. این سد نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت پوست دارد:

• جلوگیری از از دست دادن آب: سد دفاعی سالم، از تبخیر بیش از حد آب از پوست جلوگیری می‌کند.
• محافظت در برابر عوامل خارجی: این سد از پوست در برابر عوامل آسیب‌رسان محیطی مانند آلودگی‌ها، میکروب‌ها، مواد شیمیایی و آلرژن‌ها محافظت می‌کند.

در پوست خشک، این سد ضعیف می‌شود و این امر منجر به موارد زیر می‌شود:

• افزایش حساسیت پوست: پوست آسیب‌پذیرتر شده و به راحتی تحریک می‌شود.
• افزایش از دست دادن رطوبت: اختلال در سد دفاعی، از دست دادن رطوبت پوست را تشدید می‌کند.
• نفوذ آسان‌تر عوامل خارجی: عوامل مضر به راحتی می‌توانند به پوست نفوذ کرده و باعث التهاب، خارش و سایر مشکلات پوستی شوند.

4) pH نامتعادل:

pH پوست به میزان اسیدی یا قلیایی بودن آن اشاره دارد. pH نرمال پوست حدود ۴.۵ تا ۵.۵ است که کمی اسیدی است. این اسیدیته به حفظ سد دفاعی پوست و جلوگیری از رشد میکروب‌ها کمک می‌کند. در پوست خشک، pH ممکن است قلیایی‌تر از حد نرمال باشد. این تغییر pH می‌تواند:

• عملکرد آنزیم‌های پوستی را مختل کند: آنزیم‌های پوستی در pH اسیدی به بهترین شکل عمل می‌کنند. تغییر pH می‌تواند عملکرد آنها را مختل کرده و به اختلال در سد دفاعی پوست منجر شود.
• رشد میکروب‌ها را تسهیل کند: pH قلیایی محیط مناسب‌تری برای رشد برخی میکروب‌ها فراهم می‌کند.

5) بافت زبر و پوسته پوسته:

به دلیل کمبود رطوبت و اختلال در عملکرد سد دفاعی، پوست خشک بافتی زبر، خشن و پوسته پوسته دارد. این پوسته‌ها می‌توانند ریز یا درشت باشند و ظاهر ناخوشایندی به پوست بدهند. همچنین ممکن است ترک‌های ریزی روی پوست دیده شود که در موارد شدیدتر می‌تواند دردناک باشد.

6) احساس کشیدگی و خارش:

این دو علامت از رایج‌ترین شکایات افراد دارای پوست خشک است. احساس کشیدگی به دلیل کمبود رطوبت و کاهش انعطاف‌پذیری پوست ایجاد می‌شود. خارش نیز می‌تواند ناشی از خشکی، التهاب و تحریک پوست باشد.

7) مستعد چروک:

پوست خشک به دلیل کمبود رطوبت و کاهش انعطاف‌پذیری، بیشتر مستعد چروک و پیری زودرس است. رطوبت کافی برای حفظ استحکام و انعطاف‌پذیری پوست ضروری است. کمبود رطوبت باعث می‌شود پوست نازک‌تر، شکننده‌تر و مستعد چروک شود.

با درک این ویژگی‌های تخصصی، می‌توانیم روش‌های مراقبتی و درمانی مناسب‌تری برای پوست خشک انتخاب کنیم.

⭕ دلایل ایجاد پوست خشک

1) عوامل محیطی:

محیط اطراف ما تأثیر قابل توجهی بر سلامت پوست، به ویژه رطوبت آن دارد. عوامل محیطی زیر می‌توانند باعث خشکی پوست شوند:

• آب و هوای سرد و خشک: در آب و هوای سرد، رطوبت هوا کاهش می‌یابد. این امر باعث تبخیر بیشتر آب از سطح پوست و در نتیجه خشکی آن می‌شود. باد نیز با افزایش سرعت تبخیر آب، این اثر را تشدید می‌کند.
• قرار گرفتن در معرض آفتاب: اشعه‌های UV خورشید می‌توانند به لایه محافظ پوست آسیب برسانند و باعث از دست دادن رطوبت و خشکی پوست شوند. علاوه بر این، آفتاب سوختگی نیز می‌تواند خشکی و پوسته‌ریزی را به دنبال داشته باشد.
• استفاده از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی: سیستم‌های گرمایشی در زمستان و سرمایشی در تابستان، رطوبت هوا را کاهش می‌دهند و می‌توانند باعث خشکی پوست شوند. به خصوص سیستم‌های گرمایشی که هوای گرم و خشک را به گردش در می‌آورند، این اثر را تشدید می‌کنند.

2) شستشوی بیش از حد:

شستشوی مکرر، به خصوص با آب داغ و صابون‌های قوی، می‌تواند چربی طبیعی را از بین ببرد و باعث خشکی پوست شود.

• آب داغ: آب داغ چربی‌های محافظ پوست را حل می‌کند و باعث از بین رفتن آنها می‌شود.
• صابون‌های قوی: صابون‌های قلیایی و حاوی مواد شوینده قوی، pH پوست را تغییر می‌دهند و به سد دفاعی پوست آسیب می‌رسانند. این امر منجر به از دست دادن رطوبت و خشکی پوست می‌شود. شستشوی مکرر، فرصت کافی برای بازسازی چربی‌های از دست رفته را به پوست نمی‌دهد و در نتیجه خشکی مزمن می‌شود.

3) استفاده از محصولات نامناسب:

استفاده از محصولات مراقبت از پوست حاوی مواد تحریک‌کننده می‌تواند باعث خشکی پوست شود.

• الکل: الکل به عنوان حلال در بسیاری از محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود. الکل می‌تواند چربی طبیعی پوست را از بین ببرد و باعث خشکی و تحریک آن شود.
• عطر و رایحه‌های مصنوعی: عطرها و رایحه‌های مصنوعی می‌توانند باعث حساسیت و تحریک پوست شوند و خشکی را تشدید کنند.
• مواد شیمیایی قوی: برخی از مواد شیمیایی مانند سولفات‌ها و پارابن‌ها نیز می‌توانند باعث خشکی و تحریک پوست شوند.

4) افزایش سن:

با افزایش سن، تولید چربی در پوست به طور طبیعی کاهش می‌یابد. این امر به دلیل کاهش فعالیت غدد سبابه و تغییرات هورمونی است.

کاهش چربی پوست منجر به موارد زیر می‌شود:

• کاهش رطوبت پوست: پوست نازک‌تر و خشک‌تر می‌شود.
• کاهش انعطاف‌پذیری پوست: پوست مستعد چروک و افتادگی می‌شود.
• افزایش حساسیت پوست: پوست آسیب‌پذیرتر می‌شود.

5) بیماری‌های پوستی:

برخی از بیماری‌های پوستی می‌توانند باعث خشکی پوست شوند:

• اگزما (درماتیت آتوپیک): یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که با خشکی شدید، خارش، قرمزی و التهاب پوست همراه است.
• پسوریازیس: یک بیماری خودایمنی است که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و پوسته‌دار روی پوست می‌شود. این لکه‌ها معمولاً خشک و خارش‌دار هستند.
• درماتیت سبورئیک: یک بیماری التهابی پوستی است که می‌تواند باعث خشکی و پوسته‌ریزی در پوست سر، صورت و سایر قسمت‌های بدن شود.

6) داروها:

برخی از داروها می‌توانند به عنوان عوارض جانبی باعث خشکی پوست شوند:

• داروهای ضد آکنه: برخی از داروهای قوی ضد آکنه مانند ایزوترتینوئین می‌توانند باعث خشکی شدید پوست شوند.
• داروهای دیورتیک (ادرارآور): این داروها با افزایش دفع آب از بدن می‌توانند باعث خشکی پوست شوند.
• داروهای ضد فشار خون: برخی از داروهای ضد فشار خون نیز می‌توانند باعث خشکی پوست شوند.

کمبود آب بدن (دهیدراتاسیون):

نوشیدن ناکافی آب می‌تواند منجر به کم آبی بدن و در نتیجه خشکی پوست شود. آب برای عملکرد صحیح سلول‌های پوست و حفظ رطوبت آن ضروری است. وقتی بدن با کمبود آب مواجه می‌شود، پوست نیز خشک و کم آب می‌شود.

با شناخت این عوامل، می‌توانیم اقدامات پیشگیرانه مناسبی را برای جلوگیری از خشکی پوست انجام دهیم و در صورت بروز خشکی، روش‌های درمانی مناسب را انتخاب کنیم.

⭕ روتین پوستی پوست خشک

هدف از روتین پوستی برای پوست خشک، تأمین رطوبت مورد نیاز پوست، تقویت سد دفاعی آن و جلوگیری از تشدید خشکی است. یک روتین مؤثر برای پوست خشک شامل مراحل زیر است:

روتین پوست خشک برای صبح:

1. پاکسازی (Cleansing): صورت خود را با یک شوینده پوست خشک یا شوینده بسیار ملایم، بدون صابون و ترجیحاً کرمی یا روغنی بشویید. از آب ولرم استفاده کنید و از شستشوی زیاد و محکم پوست خودداری کنید.
2. تونر (Toning) (اختیاری): استفاده از تونر برای پوست خشک توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث خشکی بیشتر پوست شود. در صورت تمایل به استفاده، از تونر بدون الکل و حاوی مواد مرطوب‌کننده استفاده کنید.
3. سرم (Serum): استفاده از سرم‌های پوست خشک حاوی هیالورونیک اسید، سرامیدها و گلیسیرین می‌تواند به جذب و حفظ رطوبت در پوست کمک کند.
4. مرطوب‌کننده (Moisturizing): از یک مرطوب‌کننده غلیظ و حاوی مواد مرطوب‌کننده قوی مانند هیالورونیک اسید، سرامیدها، گلیسیرین، شی باتر و روغن‌های طبیعی استفاده کنید.
5. ضد آفتاب (Sunscreen): استفاده از ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر، حتی در روزهای ابری، برای محافظت از پوست در برابر اشعه‌های مضر خورشید ضروری است. از ضد آفتاب‌های پوست خشک که حاوی زینک اکساید یا تیتانیوم دی‌اکساید هستند، استفاده کنید.

روتین پوست خشک برای شب:

1. پاکسازی (Cleansing): صورت خود را با همان شوینده ملایم صبح بشویید.
2. سرم (Serum): می‌توانید از سرم‌های حاوی رتینول (با احتیاط و تحت نظر پزشک) یا سایر مواد مغذی در شب استفاده کنید. رتینول می‌تواند به بهبود بافت پوست و کاهش چروک کمک کند، اما ممکن است در ابتدا باعث خشکی پوست شود.
3. مرطوب‌کننده (Moisturizing): از یک مرطوب‌کننده بسیار غلیظ و حاوی مواد مغذی و ترمیم‌کننده پوست استفاده کنید. می‌توانید از روغن‌های طبیعی مانند روغن آرگان، روغن جوجوبا یا روغن بادام نیز استفاده کنید.

2) از محصولات حاوی الکل، عطر، رنگ و مواد شیمیایی قوی پرهیز کنید: محصولات مراقبت از پوست حاوی الکل، عطر، رنگ و مواد شیمیایی قوی می‌توانند باعث تحریک و خشکی بیشتر پوست شوند.

• انتخاب محصولات بدون عطر (محصولات بدون عطر برای پوست حساس، محصولات بدون رایحه): از محصولاتی که بدون عطر یا دارای حداقل عطر هستند استفاده کنید. عطرها می‌توانند باعث حساسیت و تحریک پوست شوند.

• اجتناب از الکل (الکل در محصولات پوستی، مضرات الکل برای پوست): از محصولاتی که حاوی الکل دناتوره، الکل ایزوپروپیل و سایر انواع الکل هستند، پرهیز کنید. الکل باعث خشکی و تحریک پوست می‌شود.

• انتخاب محصولات هیپوآلرژنیک (محصولات هیپوآلرژنیک، محصولات ضد حساسیت): از محصولاتی که برچسب “هیپوآلرژنیک” دارند استفاده کنید. این محصولات احتمال کمتری برای ایجاد حساسیت دارند.

3) به طور منظم از مرطوب‌کننده استفاده کنید، به خصوص بعد از حمام و شستشوی دست‌ها: مرطوب‌کننده‌ها نقش حیاتی در حفظ رطوبت پوست خشک دارند.

• انتخاب مرطوب‌کننده مناسب (انواع مرطوب کننده، مرطوب کننده حاوی هیالورونیک اسید، مرطوب کننده حاوی سرامید): از مرطوب‌کننده‌هایی با بافت غنی و حاوی مواد مرطوب‌کننده قوی مانند هیالورونیک اسید، گلیسیرین، سرامیدها و روغن‌های طبیعی استفاده کنید.
• استفاده بعد از حمام و شستشو: بلافاصله بعد از حمام، شستشوی دست‌ها و صورت، در حالی که پوست هنوز کمی مرطوب است، از مرطوب‌کننده استفاده کنید تا رطوبت در پوست حفظ شود.

استفاده مکرر در طول روز: در صورت نیاز، در طول روز نیز از مرطوب‌کننده استفاده کنید، به خصوص در هوای خشک و سرد.

4) از دستگاه بخور در خانه استفاده کنید تا رطوبت هوا افزایش یابد: استفاده از دستگاه بخور در خانه، به خصوص در فصل زمستان که هوا خشک است، می‌تواند به افزایش رطوبت هوا و درمان خشکی پوست کمک کند.

• تنظیم رطوبت مناسب: رطوبت هوا را بین ۴۰ تا ۶۰ درصد تنظیم کنید.
• استفاده در اتاق خواب: دستگاه بخور را در اتاق خواب خود قرار دهید تا در طول شب از رطوبت آن بهره‌مند شوید.

5) به اندازه کافی آب بنوشید (نوشیدن آب برای پوست، آبرسانی پوست): نوشیدن آب کافی برای سلامت کلی بدن و همچنین سلامت پوست ضروری است.

• مصرف روزانه آب: روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
• مصرف میوه‌ها و سبزیجات آبدار: مصرف میوه‌ها و سبزیجات آبدار نیز به تامین آب بدن کمک می‌کند.

6) از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض باد و سرما خودداری کنید: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض باد و سرما می‌تواند باعث خشکی و ترک خوردگی پوست شود.

• استفاده از لباس مناسب: در هوای سرد از لباس‌های گرم و پوشاننده مانند دستکش، شال و کلاه استفاده کنید.
• استفاده از کرم‌های محافظ: قبل از خروج از منزل، از کرم‌های محافظ پوست در برابر سرما و باد استفاده کنید.

7) از لایه‌بردارهای ملایم به صورت محدود و با احتیاط استفاده کنید (لایه برداری پوست خشک، اسکراب ملایم برای پوست خشک): لایه‌برداری می‌تواند به حذف سلول‌های مرده پوست و بهبود بافت آن کمک کند، اما در پوست خشک باید با احتیاط انجام شود.

• استفاده از لایه‌بردارهای ملایم: از لایه‌بردارهای ملایم و بدون دانه‌های خشن استفاده کنید.
• کاهش دفعات لایه‌برداری: لایه‌برداری را به هفته‌ای یک یا دو بار محدود کنید.
• مرطوب کردن بعد از لایه‌برداری: بلافاصله بعد از لایه‌برداری، از مرطوب‌کننده استفاده کنید.